Sớm hoàn thiện cơ chế cho điện tái tạo

Điện mặt trời nói riêng và các loại năng lượng tái tạo nói chung được khuyến khích đầu tư xây dựng, sử dụng ở Việt Nam để giảm áp lực lên hệ thống năng lượng quốc gia. Tuy nhiên, nếu cơ chế không đầy đủ và đầu tư một cách ồ ạt, dễ dẫn đến những hệ lụy không đáng có.

Quá tải các dự án năng lượng tái tạo

Việt Nam được đánh giá là có lợi thế phát triển năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) nhờ số thời gian nắng nhiều trong năm, lượng gió ở các tỉnh ven biển dồi dào, thuận lợi cho sản xuất năng lượng. Tận dụng nguồn tài nguyên vô tận này, đồng thời giúp giảm áp lực lên hệ thống lưới điện quốc gia khi các nguồn năng lượng sơ cấp đang dần cạn kiệt, ngày 25-11-2015, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 2068/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ cũng ban hành Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg ngày 11-4-2017 về cơ chế khuyến khích phát triển các dự án điện mặt trời tại Việt Nam, trong đó có cơ chế ưu đãi về giá điện với giá 9,35 cent/kWh, thời hạn đến tháng 6-2019. Các nhà máy năng lượng tái tạo cũng được ưu đãi lớn khi đầu tư. Nhờ đó, các dự án đã thu hút sự quan tâm lớn của nhà đầu tư cả trong và ngoài nước. Kể từ năm 2015 đến hết tháng 6-2019, cả nước có 89 nhà máy hòa lưới phát điện với tổng công suất hơn 4.442 MW. Nếu tính cả điện gió, tổng quy mô công suất đặt nguồn điện năng lượng tái tạo toàn quốc là 4.880 MW.

Đáng lưu ý, chỉ trong thời gian ngắn từ tháng 4 đến 6-2019, có hơn 4.000 MW điện mặt trời hòa lưới vận hành và tập trung mật độ lớn tại hai tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận – hai địa phương được đánh giá là có tiềm năng rất lớn trong phát triển dạng năng lượng này.

Tuy nhiên, chính sự phát triển ồ ạt đó đã gây áp lực lớn lên khả năng giải tỏa công suất của lưới điện truyền tải, khiến nhiều thời điểm các nhà máy điện cùng phát đồng loạt, đường dây và trạm biến áp liên quan đã bị quá tải. Đơn cử, trong tháng 5 và 6 vừa qua, do sự cố quá tải lưới điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã buộc phải cắt giảm điện từ một số nhà máy năng lượng tái tạo ở Bình Thuận, Ninh Thuận. Nguyên nhân là do để triển khai một dự án điện mặt trời quy mô vừa chỉ mất khoảng sáu tháng, nhưng để thực hiện một dự án lưới điện truyền tải 220kV, 500kV phát mất đến 3-5 năm. Do đó, nhiều hệ thống truyền tải của địa phương đã quá tải 300% so với thiết kế ban đầu. Tình trạng quá tải này dự báo sẽ còn kéo dài, khiến nhiều dự án điện mặt trời hiện chỉ hòa lưới được 20 – 30% sản lượng điện sản xuất ra.

Để bảo đảm cung cấp điện liên tục cho phụ tải và vận hành an toàn lưới điện, tránh sự cố lan truyền xảy ra trên hệ thống, Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) và cả Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải phân bổ công suất phát các nhà máy phù hợp với khả năng truyền tải tối đa của lưới điện, trong đó, có những cụm nhà máy phải hạn chế sản lượng phát tới 32%-34% dù không hề mong muốn.

Về vấn đề này, ông Bùi Quốc Hùng – Phó Cục trưởng Cục điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công thương) cho biết, sau khi có các quyết định của Thủ tướng, nhiều dự án điện mặt trời đã đi vào vận hành. Tuy nhiên, do lưới điện truyền tải không thể tải hết công suất của các dự án này, dẫn đến việc phải cắt giảm điện từ một số nhà máy.

Chưa kể, hiện ở nhiều địa phương có số giờ nắng cao, người dân cũng thi nhau lắp các thiết bị điện mặt trời áp mái. Ông Phạm Việt Anh – Phó Trưởng Ban Truyền thông – Tổng Công ty Điện lực TP Hồ Chí Minh chia sẻ, việc người dân, doanh nghiệp đổ xô đi lắp đặt điện mặt trời đã khiến cho thị trường cung cấp thiết bị lắp đặt điện mặt trời sôi động và hỗn loạn bởi theo khảo sát hiện vẫn chưa có một bộ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia cho các thiết bị này.

Gỡ khó cho các dự án năng lượng tái tạo

Để giải quyết bài toán lớn nhất hiện nay là lưới điện truyền tải, ông Bùi Quốc Hùng cho biết, về quy hoạch, Bộ Công thương đã có tờ trình báo cáo Thủ tướng Chính phủ và Chính phủ có Văn bản 1891/TTg-CN đồng ý phát triển bổ sung Quy hoạch điện VII điều chỉnh danh mục các dự án lưới điện truyền tải, nhằm giải tỏa công suất các nguồn điện mặt trời. Theo đó, bổ sung xây dựng mới 11 dự án lưới điện, thông qua trạm biến áp (TBA) 500kV Thuận Nam và đường dây (ĐD) 500KV Thuận Nam – Chơn Thành về trung tâm phụ tải khu vực phía Nam.

Trong cuối tháng 5 vừa qua, EVN và Tổng công ty Truyền tải quốc gia đã chính thức đón nhận đường dây 500kV Vĩnh Tân, bảo đảm tương đối công suất của các dự án lưới điện mặt trời.

Về tiến độ xây dựng đường dây, các công trình ĐD 110kV có sáu công trình sẽ đóng điện năm 2019 như ĐD Lương Sơn – Hòa Thắng – Mũi Né, Tháp Chàm – Ninh Thuận – Phan Rí. Đầu năm 2020, nhiều công trình khác cũng hoàn thành như: ĐD Tháp Chàm – Ninh Phước – Phan Rí và Phan Rí – Lương Sơn, Lương Sơn – Mũi Né – Phan Thiết, trạm 220kV Phan Rí 2 – Đại Ninh.

Cùng với đó, các công trình đang chuẩn bị đầu tư là nâng công suất Vĩnh Tân TBA 500kV Vĩnh Tân quy mô 2×900 MVA, dự kiến khởi công quý I-2020, đóng điện quý IV-2020; nâng công suất TBA 500kV Di Linh 900MVA khởi công vào quý I-2020, đóng diện quý IV năm 2020. Nâng công suất trạm 220kV Tháp Chàm công suất 2x250MVA khởi công quý IV-2019, sẽ đóng điện vào quý I-2020. TBA 220kV Ninh Phước và đấu nối công suất 2×250 MVA khởi công quý IV năm 2019, đóng điện quý IV-2020. Ngoài ra, các dự án đang thi công như TBA 220 kV Phan Rí công suất 2x250MVA đã khởi công tháng 12-2018. Tuy nhiên, đang giải phóng mặt bằng, dự kiến đóng điện quý II-2020.

“Hy vọng năm 2020 cũng như năm tiếp theo với những giải pháp đó có thể đáp ứng, giải tỏa cơ bản công suất từ các nhà máy điện mặt trời”, ông Hùng cho hay.

Về phía doanh nghiệp, ông Trần Đình Nhân – Tổng giám đốc EVN, cho biết Tập đoàn đã làm việc với các chủ đầu tư và các địa phương để đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng cho các dự án truyền tải điện, nhằm giải tỏa công suất các nhà máy điện tái tạo đang vận hành. Trước mắt, một số công trình trọng điểm đang được EVN đẩy mạnh đầu tư, như: đường dây 110 KV Ninh Phước – Tuy Phong – Phan Rí mạch 2; trạm biến áp (TBA) 220 KV Phan Rí và đấu nối TBA 220 KV Hàm Tân, TBA 220 Cam Ranh, nâng công suất TBA 220 KV Tháp Chàm lên 2×250 MVA. Về dài hạn, EVN sẽ tiếp tục đầu tư xây dựng các công trình lưới điện truyền tải mới nhằm bảo đảm tải hết công suất các dự án năng lượng tái tạo nói chung và điện mặt trời nói riêng.

Cùng với lưới truyền tải, Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển các dự án điện mặt trời tại Việt Nam, trong đó có quy định về giá điện đã hết hiệu lực từ ngày 30-6-2019. Về kịch bản giá mua điện mặt trời thay thế, Thứ trưởng Công thương Đỗ Thắng Hải cho biết, thực hiện sự chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công thương đã chỉ đạo các cơ quan thuộc Bộ và EVN phối hợp các chuyên gia và các nhà khoa học, các địa phương để đề xuất một kịch bản tổng thể cho điện mặt trời, trong đó có giá mua điện cho thời điểm mới sau ngày 30-6.

Ngày 31-7, Bộ Công thương đã báo cáo đến Thường trực Chính phủ kịch bản giá mua điện mặt trời mới, theo hướng không áp dụng một giá đồng nhất, mà có sự phân chia thang, bậc giá thành theo vùng trên cơ sở mức bức xạ mặt trời và có tính toán đến cả các yếu tố thực địa xây dựng. Cụ thể, điện mặt trời áp mái, điện mặt trời xây dựng trên mặt đất, trên mặt nước sẽ phải có giá mua điện khác nhau. Thường trực Chính phủ đã chỉ đạo và hiện Bộ Công thương cùng với các đơn vị liên quan đang khẩn trương chỉnh sửa, hoàn thiện kịch bản giá mua điện mặt trời với thời hạn là ngày 15-9 sẽ trình Chính phủ, Thường trực Chính phủ để xin ý kiến hoàn thiện và đưa vào áp dụng trong thời gian tới.

Nguồn: Báo Nhân Dân